Obowiązują od 1 stycznia 2018 r.
WSTĘP
Przepisy gry FIDE obejmują grę bezpośrednią przy szachownicy i składają się z dwóch części:
1. Podstawowe przepisy gry
2. Zasady rozgrywania turniejów
„Przepisów Gry FIDE“, zostały zatwierdzone na 88. Kongresie FIDE w Gonyuk, Antalia, w Turcji obowiązują od 1 stycznia 2018 r. Tekst angielski przyjęty na Kongresie FIDE jest oryginalną wersją „Przepisów Gry“ i obowiązuje w przypadku jakichkolwiek wątpliwości odnośnie brzmienia poszczególnych artykułów.
WPROWADZENIE
Przepisy gry w szachy nie są w stanie objąć wszelkich sytuacji i przypadków, które mogłyby zaistnieć w czasie partii, ani też nie mogą jednoznacznie regulować wszystkich kwestii administracyjnych. W przypadkach, które nie są dokładnie uregulowane artykułami „Przepisów Gry FIDE“, prawidłowe orzeczenie powinno być wynikiem analizy sytuacji zbliżonych do uregulowanych niniejszymi przepisami.
„Przepisy Gry FIDE” zakładają, że sędziowie mają niezbędne kompetencje, są całkowicie obiektywni, a ich rozstrzygnięcia są logiczne i głęboko przemyślane. Zbyt szczegółowe przepisy odebrałyby sędziemu swobodę decydowania oraz mogłyby mu przeszkodzić w znalezieniu rozwiązania problemu, zgodnie z zasadami sprawiedliwości i logiki, ale z uwzględnieniem specyficznych okoliczności. FIDE apeluje do wszystkich szachistów i federacji szachowych o przyjęcie tego punktu widzenia.
Rozegranie partii zgodnie z „Przepisami gry FIDE“ jest niezbędnym warunkiem oceny partii w systemie rankingowym FIDE. Zaleca się też, aby partie niepodlegające ocenie rankingowej FIDE były rozgrywane w oparciu o „Przepisy gry FIDE”.
Narodowe federacje mogą zwracać się do FIDE z prośbą o wyjaśnienie wszelkich kwestii związanych z „Przepisami gry”.
PODSTAWOWE PRZEPISY GRY
ARTYKUŁ 1. ISTOTA I CEL PARTII SZACHOWEJ
1.1. Gra toczy się pomiędzy dwoma rywalami, którzy wykonują posunięcia swoimi bierkami na kwadratowej tablicy zwanej „szachownicą“.
1.2. Zawodnik mający jaśniejsze, czyli białe bierki, wykonuje pierwsze posunięcie, a potem obaj zawodnicy wykonują posunięcia na przemian, przy czym grający ciemniejszymi, czyli czarnymi bierkami, robi następne posunięcie.
1.3. Określenie „zawodnik jest na posunięciu“, oznacza, że jego przeciwnik wykonał posunięcie.
1.4. Celem gry każdego zawodnika jest zaatakowanie króla przeciwnika (danie szacha) w taki sposób, aby przeciwnik nie mógł wykonać żadnego dozwolonego przepisami gry posunięcia broniącego króla przed zbiciem w następnym posunięciu.
1.4.1. Zawodnik, który doprowadził do takiej pozycji, czyli „zamatował“ króla przeciwnika, wygrywa partię. Niedozwolone jest pozostawienie własnego króla pod szachem, odsłonięcie króla, wykonanie posunięcia królem na atakowane pole oraz „zbicie“ króla przeciwnika.
1.4.2. Przeciwnik, którego król został zamatowany przegrywa partię.
1.5. Jeżeli powstała pozycja, w której żadna ze stron nie może dać mata, to rezultatem partii jest remis (patrz art. 5.2.2.).
ARTYKUŁ 2. POCZĄTKOWA POZYCJA BIEREK NA SZACHOWNICY
2.1. Szachownica składa się z 64 kwadratowych pól (siatka 8×8), równej wielkości, na przemian jasnych (białych) i ciemnych (czarnych). Szachownicę umieszcza się pomiędzy rywalami, w taki sposób, aby narożne pole po prawej ręce każdego z zawodników było białe.
2.2. W chwili rozpoczęcia gry jeden zawodnik ma 16 jasnych (białych) bierek, a drugi – 16 ciemnych (czarnych) bierek:
- biały król symbol K
- biały hetman symbol H
- dwie białe wieże symbol W
- dwa białe gońce symbol G
- dwa białe skoczki symbol S
- osiem białych pionków
- czarny król symbol K
- czarny hetman symbol H
- dwie czarne wieże symbol W
- dwa czarne gońce symbol G
- dwa czarne skoczki symbol S
- osiem czarnych pionków
Bierki Stauntona
K H G S W p
2.3. Wyjściowa pozycja bierek na szachownicy jest pokazana na diagramie:
2.4. Osiem pionowych szeregów pól (kolumn), biegnących od jednego zawodnika w kierunku drugiego, nazywa się „liniami”. Osiem poziomych szeregów pól, usytuowanych prostopadle do linii, nazywa się „rzędami”. Kolejno następujące po sobie szeregi pól jednego koloru, stykające się narożnikami, biegnące od jednej krawędzi szachownicy do krawędzi przeciwległej, nazywa się „przekątnymi” (diagonalami).
ARTYKUŁ 3. POSUNIĘCIA BIEREK
3.1. Żadna bierka nie może stanąć na polu zajętym przez inną bierkę tego samego koloru.
3.1.1. Bierka przesunięta na pole zajęte przez bierkę przeciwnika, „bije“ tę bierkę, a zbita bierka musi być natychmiast usunięta z szachownicy, co jest integralną częścią posunięcia.
3.1.2. Sformułowanie „bierka atakuje bierkę przeciwnika“ oznacza, że dana bierka może zbić bierkę przeciwnika stojącą na tym polu, zgodnie z artykułami 3.2 do 3.8.
3.1.3. Przyjmuje się, że bierka atakuje dane pole, nawet w sytuacji, gdy nie można wykonać nią posunięcia na to pole, ponieważ wykonanie go spowodowałoby narażenie własnego króla na atak lub umieszczenie go na atakowanym polu.
3.2. Goniec może zostać przesunięty na dowolne pole znajdujące się na przekątnych (diagonalach), przechodzących przez pole, na którym się on znajduje.
3.3. Wieża może zostać przesunięta na dowolne pole znajdujące się na linii i w rzędzie, przechodzących przez pole, na którym się ona znajduje.
3.4. Hetman może zostać przesunięty na dowolne pole znajdujące się na liniach, rzędach i przekątnych, przechodzących przez pole, na których się on znajduje.
3.5. Wykonując posunięcia gońcem, wieżą lub hetmanem nie można przeskoczyć pola zajętego przez inną bierkę.
3.6. Skoczek może przemieścić się na jedno z najbliższych pól, względem tego, na którym stoi, ale niepołożone na tej samej linii, w rzędzie lub przekątnej.
3.7.1. Pionek może poruszać się tylko naprzód o jedno pole znajdujące się bezpośrednio przed nim, na tej samej linii, pod warunkiem, że to pole jest niezajęte albo
3.7.2. pionek w pierwszym posunięciu może pójść naprzód o jedno pole, jak przedstawiono w 3.7.1., lub alternatywnie o dwa pola na tej samej linii, na której się znajduje pod warunkiem, że oba pola są niezajęte albo
3.7.3. pionek może pójść na pole zajęte przez bierkę innego koloru i jednocześnie ją pobić, jeżeli znajduje się ona przed pionkiem na sąsiedniej linii i zarazem na diagonali, na której stoi pionek.
3.7.4.1. Pionek, który właśnie przesunął się o dwa pola z pozycji wyjściowej, może zostać zbity przez pionka przeciwnika zajmującego pozycję w tym samym rzędzie i na sąsiedniej linii tak, jakby został przesunięty tylko o jedno pole.
3.7.4.2. Takie bicie może być wykonane tylko bezpośrednio po przesunięciu pionka przeciwnika i nazywa się „biciem w przelocie” (francuskie określenie en passant, skrót e.p.).
3.7.5.1. Kiedy zawodnik, będący na posunięciu, przesunie pionka na najdalsze pole w stosunku do jego wyjściowej pozycji, to musi natychmiast, w ramach tego samego posunięcia, na docelowym polu, zwanym polem promocji, zamienić pionka na figurę tego samego koloru – nowego hetmana, wieżę, gońca lub skoczka.
3.7.5.2. Wybór gracza nie jest ograniczony do figur, które zostały zbite do tego momentu.
3.7.5.3. Taka zamiana pionka nazywa się „promocją”, a działanie promowanej figury jest natychmiastowe.
3.8 Król może wykonać posunięcie na dwa różne sposoby:
3.8.1. przesuwając się na dowolne sąsiednie pole
3.8.2. albo „roszując”. Roszada jest jednoczesnym posunięciem króla i jednej z wież tego samego koloru, wzdłuż pierwszego rzędu w stosunku do zawodnika. Roszada jest traktowana, jako jedno posunięcie królem i jest wykonywana w następujący sposób: króla przesuwa się z jego wyjściowego pola o dwa pola w tym samym rzędzie, w kierunku jednej z wież, stojącej na jej wyjściowym polu, następnie tę wieżę przenosi się ponad królem na pole, które on właśnie przekroczył.
 przed długą roszadą czarnych |  po długiej roszadzie czarnych |
 przed długą roszadą białych |  po długiej roszadzie białych |
3.8.2.1. Możliwość wykonania roszady zostaje utracona:
3.8.2.1.1. jeżeli król wykonał już posunięcie lub
3.8.2.1.1. w kierunku wieży, która wykonała już posunięcie.
3.8.2.2. Roszada jest czasowo niemożliwa:
3.8.2.2.1. jeżeli pierwotne pole, na którym stoi król, albo pole, które król ma przekroczyć, względnie to, które ma zająć, jest atakowane przez jedną lub więcej bierek przeciwnika albo
3.8.2.2.2. jeżeli między królem i wieżą, w kierunku której król ma się przesunąć, znajduje się jakakolwiek bierka.
3.9.1. Określenie „król jest szachowany“, oznacza, że jest atakowany przez jedną lub więcej bierek przeciwnika, nawet w sytuacjach, gdy takie bierki nie mogą wykonać posunięcia na pole zajęte przez króla, gdyż ich przesunięcie spowodowałyby odsłonięcie własnego króla lub umieszczenie własnego króla na atakowanym polu.
3.9.2. Nie wolno wykonać żadnego posunięcia bierką, które wprowadza króla tego samego koloru pod szacha lub pozostawia go pod szachem.
3.10.1. Posunięcie jest prawidłowe, gdy wszystkie wymogi artykułów 3.1 – 3.9 są spełnione.
3.10.2. Posunięcie jest nieprawidłowe, gdy nie spełnia jakiegokolwiek z wymogów artykułów 3.1 – 3.9.
3.10.3. Pozycja jest nieprawidłowa, jeżeli nie można do niej doprowadzić przez wykonanie jakiejkolwiek serii prawidłowych posunięć.
ARTYKUŁ 4. WYKONYWANIE POSUNIĘĆ
4.1 Każde posunięcie musi być wykonane wyłącznie jedną ręką.
4.2.1. Jedynie zawodnik, będący na posunięciu, może poprawić ustawienie jednej lub kilku bierek na ich polach, jednakże pod warunkiem, że uprzednio wyraźnie zgłosi zamiar poprawienia bierek na szachownicy (np. mówiąc „poprawiam”, angielskie „I adjust” albo francuskie „j‘adoube”),
4.2.2. Jakikolwiek inny fizyczny kontakt z bierką, z wyjątkiem całkowicie przypadkowego kontaktu, będzie traktowany jako zamierzony.
4.3 Z wyjątkiem sytuacji przedstawionej w art. 4.2, jeżeli zawodnik będący na posunięciu dotknął stojącej na szachownicy, z zamiarem wykonania posunięcia:
4.3.1. jednej lub więcej spośród własnych bierek, to musi wykonać posunięcie pierwszą dotkniętą bierką, którą można wykonać posunięcie,
4.3.2. jednej lub więcej bierek przeciwnika, to wówczas musi zbić pierwszą dotkniętą bierkę, która może być zbita,
4.3.3. jednej lub więcej bierek obu kolorów, to wówczas musi zbić pierwszą dotkniętą bierkę przeciwnika własną bierką, którą pierwszą dotknął. Jeśli to jest nieprawidłowe posunięcie, to musi wykonać posunięcie pierwszą dotkniętą bierką, którą można wykonać posunięcie lub zbić pierwszą dotkniętą bierkę przeciwnika, która może być zbita. Jeżeli nie można ustalić, która z bierek (własna czy przeciwnika) została dotknięta pierwsza, to wtedy przyjmuje się, że własna bierka została dotknięta wcześniej.
4.4. Jeżeli zawodnik będący na posunięciu
4.4.1. dotknie swojego króla i wieży, to musi wykonać roszadę (w kierunku dotkniętej wieży), jeśli ta roszada jest możliwa,
4.4.2. celowo dotknie wieży, a następnie króla, to roszada w kierunku tej wieży nie jest dozwolona w tym posunięciu i taką sytuację regulują przepisy art. 4.3.1.,
4.4.3. zamierzający wykonać roszadę, dotknie króla i następnie wieży i okaże się, że roszady z tą wieżą nie można wykonać, to zawodnik musi wykonać inne prawidłowe posunięcie królem, które może być roszadą w kierunku drugiej wieży. Jeśli król również nie może wykonać prawidłowego posunięcia, to zawodnik może wykonać dowolne prawidłowe posunięcie,
4.4.4. promuje pionka, wybór nowej figury jest zakończony z chwilą, gdy nowa figura dotknie pola promocji.
4.5. Jeżeli żadna z dotkniętych bierek, zgodnie z art. 4.3. lub art. 4.4., nie może wykonać prawidłowego posunięcia, ani nie może być prawidłowo zbita, to zawodnik może wykonać dowolne prawidłowe posunięcie.
4.6. Promocja pionka może być wykonana w różny sposób:
4.6.1. pionek nie musi być postawiony na polu promocji,
4.6.2. usunięcie pionka i postawienie nowej figury na polu promocji może być dokonane w dowolnej kolejności.
4.6.3. Jeżeli na polu promocji stoi figura przeciwnika, to musi być zbita.
4.7. Jeżeli zawodnik wykonujący prawidłowe posunięcie lub jego część, odjął rękę od bierki, którą postawił na polu, to w tym posunięciu nie może tej bierki przestawić na inne pole. Posunięcie uważa się za wykonane:
4.7.1. w przypadku bicia, kiedy zbita bierka została usunięta z szachownicy i zawodnik umieścił własną bierkę na tym nowym polu oraz odjął rękę od bijącej bierki,
4.7.2. w przypadku roszady, kiedy zawodnik odjął rękę od wieży postawionej na polu, które przekroczył król. W sytuacji, kiedy zawodnik wypuścił króla z ręki, posunięcie nie jest jeszcze wykonane, ale zawodnik nie ma prawa zrobić żadnego innego posunięcia poza roszadą w tym kierunku, jeżeli takie posunięcie jest prawidłowe. Jeżeli roszada z tą wieżą jest nieprawidłowa, to zawodnik musi zrobić inne prawidłowe posunięcie królem, włączając w to roszadę z drugą wieżą. Jeżeli król nie ma możliwości wykonania prawidłowego posunięcia, to zawodnik może wykonać dowolne prawidłowe posunięcie,
4.7.3. w przypadku promocji pionka, kiedy zawodnik odjął rękę od nowej figury umieszczonej na polu promocji i pionek został usunięty z szachownicy.
4.8. Zawodnik traci prawo reklamacji z tytułu naruszenia przez przeciwnika przepisów art. 4.1. do 4.7., z chwilą dotknięcia jakiejkolwiek bierki na szachownicy z zamiarem wykonania nią posunięcia lub zbicia.
4.9. Jeżeli zawodnik nie jest zdolny do wykonywania posunięć na szachownicy, to tę czynność może wykonywać wyznaczony przez niego asystent, zaakceptowany przez sędziego.
ARTYKUŁ 5. ZAKOŃCZENIE PARTII
5.1.1. Partię wygrywa zawodnik, który zamatował króla przeciwnika. Mat natychmiast kończy partię pod warunkiem, że posunięcie prowadzące do pozycji matowej było wykonane w zgodzie z art. 3 oraz art. 4.2 – 4.7.
5.1.2. Partię wygrywa zawodnik, którego przeciwnik oświadczył, że poddaje się. Poddanie natychmiast kończy partię.
5.2.1. Partia kończy się remisem, gdy zawodnik będący na posunięciu nie może wykonać żadnego prawidłowego posunięcia, a jego król nie jest szachowany. Taką pozycję określa się słowem „pat”. Pat natychmiast kończy partię, pod warunkiem, że posunięcie prowadzące do pozycji patowej było wykonane w zgodzie z art. 3 oraz art. 4.2 – 4.7.
5.2.2. Partia kończy się remisem, jeśli powstaje pozycja, w której żaden z zawodników nie może zamatować króla za pomocą jakiejkolwiek serii prawidłowych posunięć. Pojawienie się tzw. „martwej pozycji“ natychmiast kończy partię, pod warunkiem, że posunięcie prowadzące do tej pozycji było wykonane w zgodzie z art. 3 oraz art. 4.2- 4.7.
5.2.3. Partia kończy się remisem w wyniku porozumienia pomiędzy obydwoma zawodnikami w trakcie partii, pod warunkiem, że obaj zawodnicy wykonali przynajmniej jedno posunięcie.
Zgoda na remis natychmiast kończy partię.
ZASADY ROZGRYWANIA TURNIEJÓW
ARTYKUŁ 6. ZEGAR SZACHOWY
6.1. Określenie „zegar szachowy“ oznacza zegar z dwiema tarczami lub wyświetlaczami, połączonymi w taki sposób, że po uruchomieniu zegara, pomiar czasu następuje tylko na jednej tarczy lub na jednym wyświetlaczu. Określenie „zegar“ w „Przepisach Gry FIDE” oznacza jedną z tarcz (lub jeden wyświetlacz) zegara szachowego. Każda tarcza zegara ma tzw. „chorągiewkę” . Określenie „spadnięcie chorągiewki“ oznacza, że upłynął czas przyznany zawodnikowi.
6.2.1. W trakcie partii każdy zawodnik po wykonaniu posunięcia na szachownicy powinien zatrzymać swój zegar i uruchomić zegar przeciwnika (powszechnie mówi się, że powinien nacisnąć zegar). To „kończy” posunięcie. Posunięcie jest również uważane za zakończone, gdy:
6.2.1.1. kończy partię ze skutkiem natychmiastowym (patrz art. 5.1.1, 5.2.1, 5.2.2, 9.6.1, 9.6.2),
6.2.1.2. zawodnik wykonał następne posunięcie, w sytuacji, gdy jego poprzednie posunięcie nie zostało zakończone.
6.2.2. Zawodnik, po wykonaniu swojego posunięcia, musi mieć możliwość naciśnięcia dźwigni zegara i jego przełączenia, nawet jeśli przeciwnik wykonał następne posunięcie. Okres upływający pomiędzy wykonaniem posunięcia na szachownicy i naciśnięciem dźwigni zegara jest integralną częścią czasu będącego w dyspozycji zawodnika na wykonanie posunięcia.
6.2.3. Zawodnik jest zobowiązany do przełączania zegara tą samą ręką, którą wykonał posunięcie. Zawodnikowi nie wolno przytrzymywać dźwigni zegara, ani „wisieć” ręką nad nią.
6.2.4. Zawodnik jest zobowiązany do właściwego obchodzenia się z zegarem. Zabronione jest mocne i gwałtowne naciskanie zegara, naciskanie zegara przed wykonaniem posunięcia, podnoszenie zegara lub przesuwanie go. Niewłaściwe obchodzenie się z zegarem powinno być karane zgodnie z art. 12.9.
6.2.5. Tylko zawodnik, którego zegar jest uruchomiony, może poprawić ustawienie bierek na szachownicy.
6.2.6. Jeżeli zawodnik nie jest w stanie naciskać dźwigni zegara, to tę czynność może wykonywać wyznaczony przez niego asystent, zaakceptowany przez sędziego. W tym przypadku sędzia jest zobowiązany do dokonania odpowiedniej, sprawiedliwej korekty czasu na zegarach. Ta korekta czasu nie powinna mieć miejsca w przypadku zawodników niepełnosprawnych.
6.3.1. Grając partię z zegarem szachowym, każdy z zawodników jest zobowiązany do zakończenia określonej liczby posunięć lub wszystkich posunięć w regulaminowym czasie, z ewentualnym uwzględnieniem dodatkowego czasu przyznanego na każde posunięcie. Tempo gry musi być sprecyzowane przed rozpoczęciem zawodów.
6.3.2. Czas do namysłu, zaoszczędzony przez zawodnika w jednym etapie gry, jest dodawany do jego czasu w następnym etapie tam, gdzie ma to zastosowanie. W „opóźnionej kontroli czasu” (ang. time delay mode) obaj zawodnicy otrzymują tzw. „podstawowy czas do namysłu” oraz „ściśle określony dodatkowy czas“ na każde posunięcie. Odliczanie podstawowego czasu do namysłu następuje z chwilą wyczerpania czasu dodatkowego. Jeżeli zawodnik naciska zegar przed upływem czasu dodatkowego, to jego podstawowy czas do namysłu nie ulega zmianie, niezależnie od tego, jaką część dodatkowego czasu wykorzystał na posunięcie.
6.4. Natychmiast po opadnięciu chorągiewki, należy sprawdzić czy zostały spełnione wymagania art. 6.3.1.
6.5. Przed rozpoczęciem partii sędzia ustala miejsce ustawienia zegara na stole do gry.
6.6. O ustalonej godzinie rozpoczęcia partii uruchamia się zegar zawodnika mającego białe bierki.
6.7.1. Regulamin turnieju powinien precyzować godzinę rozpoczęcia rundy i ewentualny dopuszczalny określony czas spóźnienia się na rozpoczęcie gry. Jeżeli czas spóźnienia nie jest podany, to obowiązuje punktualne przybycie, zero minut („zero tolerancji”). Każdy zawodnik, który przybędzie do szachownicy po tym czasie przegrywa partię, chyba, że arbiter podejmie inną decyzję.
6.7.2. Gdy regulamin turniejowy określa inne warunki spóźnienia się na partię, niż zero minut (ang. zero tolerance) i żaden z zawodników nie jest obecny na rozpoczęciu rundy, to konsekwencje opóźnionego stawienia się do gry ponosi zawodnik mający białe bierki. Zegar białych jest włączony, aż do chwili przybycia tego zawodnika, chyba że w regulaminie turnieju są określone inne wymagania lub sędzia podejmie inną decyzję.
6.8. Przyjmuje się, że nastąpiło przekroczenie czasu (opadnięcie chorągiewki), gdy sędzia stwierdzi ten fakt, względnie, gdy jeden z zawodników złoży prawidłową reklamację.
6.9. Z wyjątkiem sytuacji sprecyzowanych w artykułach: 5.1.1, 5.1.2, 5.2.1, 5.2.2, 5.2.3, zawodnik, który nie zakończył wykonywania regulaminowej liczby posunięć w ustalonym czasie, przegrywa partię. Jednakże partię uznaje się za remisową, jeżeli w końcowej pozycji przeciwnik, za pomocą jakiejkolwiek serii prawidłowych posunięć, nie może zamatować króla zawodnika, który przekroczył czas.
6.10.1. Każde wskazanie zegara uważa się za miarodajne, jeżeli nie ma widocznych jego uszkodzeń. Uszkodzony zegar powinien być wymieniony przez sędziego, który według swego najlepszego rozeznania, powinien określić czas zużyty przez obu zawodników i nastawić go na nowym zegarze.
6.10.2. Jeżeli w trakcie partii stwierdzono, że nieprawidłowo nastawiono czas na jednej lub dwóch tarczach (wyświetlaczach), to zawodnicy albo sędzia powinni natychmiast zatrzymać zegar. Sędzia powinien nastawić prawidłowy czas, dokonać korekty licznika posunięć i dostosować zużycie czasu do liczby wykonanych posunięć. Sędzia powinien określić czas zużyty przez obu zawodników według swego najlepszego rozeznania.
6.11.1. Jeżeli partia wymaga przerwania, sędzia powinien zatrzymać oba zegary.
6.11.2. Zawodnik może zatrzymać zegar tylko w sytuacjach, które wymagają asysty sędziego, na przykład przy promocji pionka, gdy wymagana figura jest niedostępna.
6.11.3. Sędzia podejmuje decyzję o wznowieniu partii.
6.11.4. W przypadku zatrzymania zegara w celu wezwania sędziego, do sędziego należy ocena czy powód przerwania partii był uzasadniony. Jeżeli okaże się, że zawodnik nie miał istotnego powodu do zatrzymania zegara, to powinien być ukarany zgodnie z art. 12.9.
6.12.1. Ekrany, monitory lub szachownice demonstracyjne, pokazujące aktualną pozycję na szachownicy, posunięcia i liczbę wykonanych posunięć, jak również zegary pokazujące liczbę wykonanych/zakończonych posunięć, są dozwolone na sali turniejowej.
6.12.2. Jednakże zawodnik nie ma prawa składania reklamacji, opierając się wyłącznie na informacji uzyskanej w ten sposób.
ARTYKUŁ 7. NIEPRAWIDŁOWOŚCI
7.1 Jeżeli w czasie partii wystąpiła nieprawidłowość i należy odtworzyć prawidłową pozycję ustawiając figury na właściwych polach, to sędzia powinien określić czas obu zawodników na zegarze według swego najlepszego rozeznania. Jeśli to konieczne, to powinien również dokonać korekty licznika posunięć.
7.2 1. Jeżeli w trakcie partii zostanie stwierdzone, że początkowa (wyjściowa) pozycja bierek była niewłaściwa, to partia zostaje unieważniona i należy ją rozegrać od nowa.
7.2.2. Jeżeli w trakcie partii stwierdzono, że ułożenie szachownicy jest niezgodnie z art. 2.1, to powstałą pozycję należy przenieść na prawidłowo położoną szachownicę i grę kontynuować.
7.3. Jeżeli rozpoczęto partię odmiennymi kolorami, niż należało, i obaj zawodnicy wykonali mniej, niż 10 posunięć, to należy partię rozpocząć od nowa z właściwymi kolorami bierek. Po wykonaniu 10 lub większej liczby posunięć partię należy kontynuować.
7.4.1. Jeżeli zawodnik przemieści jedną lub więcej bierek, to jest zobowiązany do przywrócenia właściwej pozycji na szachownicy na własnym czasie.
7.4.2. Jeśli zachodzi konieczność, to zawodnik lub jego przeciwnik powinni zatrzymać zegar i prosić o asystę sędziego.
7.4.3. Sędzia może ukarać zawodnika, który przemieścił bierki.
7.5.1. Nieprawidłowe posunięcie jest zakończone z chwilą naciśnięcia zegara. Jeżeli w trakcie partii stwierdzono, że zostało wykonane i zakończone nieprawidłowe posunięcie, to należy przywrócić pozycję, która była przed wystąpieniem nieprawidłowości. Jeżeli nie można odtworzyć właściwej pozycji, powstałej tuż przed wystąpieniem nieprawidłowości, to partię należy kontynuować od pozycji, do której nie ma wątpliwości, że była prawidłowa. Artykuły 4.3 i 4.7 należy stosować w odniesieniu do posunięcia, które zastępuje nieprawidłową kontynuację. Po odtworzeniu prawidłowej pozycji, partia powinna być kontynuowana.
7.5.2. Jeżeli zawodnik postawił pionka na polu promocji, nacisnął zegar, ale nie zamienił pionka na promowaną figurę, to posunięcie jest nieprawidłowe. Pionka należy zamienić na hetmana tego samego koloru.
7.5.3. Jeżeli zawodnik naciśnie zegar bez wykonania posunięcia, to jego postępowanie jest karane analogicznie, jakby wykonał nieprawidłowe posunięcie.
7.5.4. Jeżeli zawodnik użyje obu rąk w celu wykonania jakiegokolwiek posunięcia (np. roszady, zbicia bierki lub promocji) i naciśnie zegar, to jego postępowanie jest karane analogicznie, jakby wykonał nieprawidłowe posunięcie.
7.5.5. Po działaniach omówionych w artykułach 7.5.1, 7.5.2, 7.5.3 albo 7.5.4, w przypadku wykonania i zakończenia pierwszego nieprawidłowego posunięcia przez jednego z zawodników, sędzia powinien przyznać przeciwnikowi bonifikatę w postaci dwóch minut dodatkowego czasu do namysłu; po wykonaniu i zakończeniu drugiego nieprawidłowego posunięcia, przez tego samego zawodnika, sędzia powinien orzec jego porażkę. Jednakże partię uznaje się za remisową, jeżeli w końcowej pozycji przeciwnik, za pomocą jakiejkolwiek serii prawidłowych posunięć, nie może zamatować króla ukaranego zawodnika.
7.6. Jeżeli w trakcie partii stwierdzono, że jakakolwiek bierka została przemieszczona z prawidłowego pola lub spadła z szachownicy, to należy przywrócić pozycję bezpośrednio sprzed wystąpienia nieprawidłowości. Jeżeli nie można odtworzyć właściwej pozycji, powstałej tuż przed wystąpieniem nieprawidłowości, to partię należy kontynuować od pozycji, do której nie ma wątpliwości, że była prawidłowa. Po ustaleniu prawidłowej pozycji, partia powinna być kontynuowana.
ARTYKUŁ 8. ZAPIS PRZEBIEGU PARTII
8.1.1. W trakcie gry zawodnik jest zobowiązany do wyraźnego, czytelnego (jak to możliwe) i prawidłowego zapisywania przebiegu partii, posunięć własnych i przeciwnika, posunięcie po posunięciu, notacją algebraiczną (Aneks C), na formularzu przygotowanym dla danych zawodów.
8.1.2. Zabrania się zapisywania posunięcia przed jego wykonaniem, z wyjątkiem sytuacji, gdy zawodnik reklamuje remis zgodnie z art. 9.2 lub 9.3, względnie, w chwili odkładania partii, zgodnie z Wytycznymi I.1.1.
8.1.3. Zawodnik może odpowiedzieć na posunięcie przeciwnika przed zapisaniem go, jeśli sobie tak życzy. Jednakże musi zapisać swoje poprzednie posunięcie przed wykonaniem następnego posunięcia.
8.1.4. Formularz do zapisu partii powinien służyć wyłącznie do zapisywania posunięć, czasu na zegarze, ofert remisowych oraz kwestii dotyczących reklamacji i innych istotnych danych.
8.1.5. Obaj gracze muszą znaczyć na formularzu do zapisu partii ofertę remisową znakiem (=).
8.1.6. Jeżeli zawodnik nie jest zdolny do prowadzenia zapisu partii, to tę czynność może wykonywać za niego asystent, zaaprobowany przez sędziego. W tym przypadku sędzia jest zobowiązany do dokonania na jego zegarze odpowiedniej korekty czasu. Ta korekta nie powinna mieć miejsca w odniesieniu do szachistów niepełnosprawnych.
8.2. Formularze z zapisem posunięć powinny być widoczne dla sędziego w trakcie trwania partii.
8.3. Formularze z zapisem posunięć są własnością organizatorów zawodów.
8.4. Jeżeli zawodnik, na swoim zegarze, ma mniej niż pięć minut do kontroli czasu w dowolnym stadium partii i w tej kontroli nie otrzymuje dodatkowego czasu, przynajmniej 30 sekund na każde posunięcie, to w tym okresie nie jest zobowiązany do spełnienia wymogów art. 8.1.1.
8.5.1. Jeżeli żaden z zawodników nie musi zapisywać partii, zgodnie z art. 8.4, to sędzia lub asystent powinien starać się być obecny przy tej partii i zapisywać posunięcia. W takiej sytuacji, natychmiast po opadnięciu jednej z chorągiewek, sędzia powinien zatrzymać oba zegary. Wtedy obaj zawodnicy powinni niezwłocznie uzupełnić swoje zapisy używając formularza sędziego lub przeciwnika.
8.5.2. Jeżeli tylko jeden z zawodników nie musi zapisywać partii, zgodnie z art. 8.4, to jest zobowiązany, po opadnięciu dowolnej chorągiewki, do uzupełnienia zapisu partii i to przed wykonaniem jakiegokolwiek posunięcia na szachownicy. Jeżeli jest na posunięciu, to może posłużyć się formularzem przeciwnika, ale musi ten formularz zwrócić przed wykonaniem własnego posunięcia.
8.5.3. Jeżeli żaden z zapisów nie jest kompletny, to obaj zawodnicy są zobowiązani do odtworzenia przebiegu partii na drugiej szachownicy pod nadzorem sędziego lub asystenta. Sędzia powinien zanotować aktualną pozycję rozgrywanej partii, czasy na zegarach z zaznaczeniem zawodnika, którego zegar był uruchomiony wraz z podaniem liczby wykonanych/zakończonych posunięć, jeśli ta informacja jest dostępna przed rekonstrukcją partii.
8.6. Jeżeli na podstawie zapisów partii nie jest możliwe odtworzenie przebiegu gry i stwierdzenie, że jeden z zawodników przekroczył czas do namysłu, to partię należy kontynuować. Zakłada się, że następne posunięcie będzie pierwszym w kolejnej kontroli czasu, chyba że istnieje dowód wykonania lub zakończenia większej liczby posunięć.
8.7. Po zakończeniu partii obaj zawodnicy powinni wpisać rezultat i podpisać oba formularze do zapisu partii. Jeżeli rezultat wpisano nieprawidłowo, jest on obowiązujący, chyba że sędzia podejmie inną decyzję.
ARTYKUŁ 9. PARTIA REMISOWA
9.1.1. W regulaminie turnieju może być określony warunek, że zawodnicy nie mają prawa proponowania remisu lub zgodzenia się na remis przed wykonaniem określonej liczby posunięć albo w ogóle nie mają prawa zgodzenia się na remis bez przyzwolenia sędziego.
9.1.2. Jeżeli regulamin turniejowy dopuszcza zgadzanie się na remis, to muszą być przestrzegane następujące zasady:
9.1.2.1. Zawodnik może złożyć propozycję remisu jedynie bezpośrednio po wykonaniu swojego posunięcia na szachownicy, a przed przełączeniem zegara, który naciska dopiero po złożeniu propozycji. Oferta złożona w trakcie gry, w inny sposób, jest też ważna, ale należy brać pod uwagę art. 11.5. Do oferty remisowej nie wolno dołączać żadnych warunków. W każdym przypadku złożona oferta nie może być wycofana i pozostaje ważna do chwili, gdy przeciwnik ją zaakceptuje, bądź odrzuci ustnie albo przez dotknięcie bierki z zamiarem wykonania posunięcia lub bicia, względnie do momentu, gdy partia zakończy się w inny sposób.
9.1.2.2. Oferta remisowa powinna być zaznaczona na zapisach obu zawodników symbolem (=).
9.1.2.3. Reklamacja remisu, zgodnie z art. 9.2 lub 9.3 jest traktowana jako propozycja remisu.
9.2.1. Partia kończy się remisem, jeżeli zawodnik będący na posunięciu składa prawidłową reklamację, że identyczna pozycja przynajmniej po raz trzeci (niekoniecznie przez powtórzenie tych samych posunięć):
9.2.1.1. pojawi się na szachownicy, po posunięciu, które już zapisał na blankiecie, i które nie może być zmienione, i zadeklarował sędziemu zamiar jego wykonania albo
9.2.1.2. właśnie pojawiła się na szachownicy, a zawodnik reklamujący remis jest na posunięciu.
9.2.2. Pozycje są uznane za identyczne, jeżeli za każdym razem na tego samego zawodnika przypada posunięcie, jeśli bierki tego samego rodzaju i koloru zajmują te same pola oraz istnieje możliwość wykonania wszystkimi bierkami takich samych posunięć. Pozycje nie są uznane za identyczne, jeżeli:
9.2.2.1. w pierwszej pozycji pionek mógł zostać zbity w przelocie (en passant).
9.2.2.2. król i wieża mają prawo do roszady w pierwszej pozycji, a w następnych pozycjach to prawo utraciły. Prawo do wykonania roszady traci się tylko wtedy, gdy król lub wieża wykonały posunięcie.
9.3. Partia kończy się remisem, jeżeli zawodnik będący na posunięciu składa prawidłową reklamację, że:
9.3.1. po jego posunięciu, które już zapisał na blankiecie (i które nie może być zmienione) i zadeklarował sędziemu zamiar jego wykonania, obie strony będą miały wykonane przynajmniej 50 ostatnich posunięć, podczas których nie zrobiły żadnego posunięcia pionkiem ani nie zbiły żadnej bierki albo
9.3.2. obie strony zakończyły wykonanie przynajmniej 50 ostatnich posunięć, podczas których nie zrobiły żadnego posunięcia pionkiem, ani nie zbiły żadnej bierki.
9.4. Jeżeli zawodnik celowo dotknął jednej z bierek z zamiarem wykonania posunięcia, jak precyzuje art. 4.3, to traci w danym posunięciu prawo do reklamacji remisu na podstawie przepisów art. 9.2 lub art. 9.3.
9.5.1. Jeżeli zawodnik domaga się remisu na podstawie art. 9.2 lub art. 9.3, to on lub sędzia powinni zatrzymać oba zegary (patrz art. 6.12.1 lub 6.12.2). Zawodnik nie może wycofać zgłoszonej reklamacji.
9.5.2. Jeśli żądanie jest uzasadnione, partia natychmiast kończy się remisem.
9.5.3. Jeśli żądanie jest nieuzasadnione, sędzia dodaje przeciwnikowi 2 minuty i partia powinna być kontynuowana. Jeżeli reklamacja była związana z zamierzonym, zapisanym posunięciem, to zawodnik jest zobowiązany wykonać go na szachownicy, w zgodzie z art. 3 i 4.
9.6. Partia kończy się remisem w następujących sytuacjach:
9.6.1. identyczna pozycja, zgodnie z art. 9.2.2, pojawiła się przynajmniej po raz piąty.
9.6.2. jeżeli obaj zawodnicy wykonali przynajmniej 75 posunięć, bez posunięcia pionkiem i jakiegokolwiek bicia. Jednakże w przypadku, gdy ostatnim posunięciem jedna ze stron matuje, to ten mat wygrywa partię.
ARTYKUŁ 10. PUNKTACJA
10.1. Jeżeli regulamin turnieju nie przewiduje innej punktacji, to za wygranie partii lub za zwycięstwo walkowerem wygrywający otrzymuje jeden punkt (1), a przegrywający przy szachownicy lub walkowerem zero (0). Zawodnik, który zremisuje partię otrzymuje pół punktu (½).
10.2. Łączny wynik obu zawodników w każdej partii nie może przekroczyć maksymalnego wyniku dla partii. Wyniki każdego z zawodników muszą odpowiadać wymienionej punktacji. Przykładowo wynik ¾ – ¼ jest niedozwolony.
ARTYKUŁ 11. ZACHOWANIE ZAWODNIKÓW
11.1. Zawodnikom nie wolno podejmować żadnych działań przyczyniających się do tworzenia złej reputacji grze w szachy.
11.2.1. Pojęcie „strefa rozgrywek“ obejmuje: „salę gry”, pokoje do odpoczynku, sanitariaty, oddzielny bufet, specjalnie wydzieloną palarnię i inne pomieszczenia wyznaczone przez sędziego.
11.2.2. „Sala gry” oznacza miejsce, w którym są rozgrywane partie.
11.2.3. Tylko za zgodą arbitra:
11.2.3.1. zawodnik może opuścić „strefę rozgrywek”.
11.2.3.2. zawodnik, będący na posunięciu, może opuścić „salę gry”.
11.2.3.3. osoba, która nie jest zawodnikiem ani sędzią może przebywać w „sali gry”.
11.2.4. W regulaminie turniejowym może być przepis, że zawodnik musi poinformować arbitra, że opuszcza salę gry.
11.3.1. W trakcie gry zabrania się zawodnikom używania jakichkolwiek notatek, korzystania z porad i innych źródeł informacji oraz analizowania jakiejkolwiek partii na innej szachownicy.
11.3.2.1. W trakcie rozgrywania partii, w strefie rozgrywek, zawodnik nie ma prawa posiadania telefonu komórkowego, ani jakiegokolwiek innego urządzenia elektronicznego, poza zatwierdzonymi przez arbitra. Jednakże regulamin turniejowy może dopuszczać przechowywanie wymienionych urządzeń w oddzielnej teczce, torebce, czy innym pakunku zawodnika, ale pod warunkiem, że urządzenie jest całkowicie wyłączone. Pakunek ten musi być umieszczony w miejscu uzgodnionym z sędzią. Ponadto żaden z zawodników nie ma prawa ruszania tego pakunku w trakcie partii bez zgody sędziego.
11.3.2.2. Jeżeli nie ma wątpliwości, że zawodnik wziął ze sobą takie urządzenia do strefy rozgrywek, to przegrywa partię. Przeciwnik odnosi zwycięstwo. Regulamin turniejowy może określać inne, mniej surowe kary.
11.3.3. Arbiter może zażądać, żeby zawodnik pozwolił sprawdzić swoje ubranie, teczkę lub inne przedmioty oraz zgodził się na przeprowadzenie kontroli osobistej, co powinno być dokonane dyskretnie z zachowaniem prywatności. Wzmiankowanej inspekcji może dokonać osoba tej samej płci co zawodnik, którą może być arbiter lub upoważniona przez niego osoba. Jeżeli zawodnik odmówi współpracy w tej kwestii, to arbiter powinien podjąć działania w zgodzie z art. 12.9.
11.3.4. Palenie tytoniu, również elektronicznych papierosów, jest dozwolone wyłącznie w miejscu wyznaczonym przez sędziego.
11.4. Zawodnicy, którzy ukończyli partie są traktowani, jako widzowie.
11.5. Zabronione jest odwracanie uwagi przeciwnika lub przeszkadzanie mu w grze w jakikolwiek sposób, włączając w to nieuzasadnione reklamacje i propozycje remisowe oraz wprowadzanie źródeł hałasu na salę rozgrywek.
11.6. Naruszanie przepisów zawartych w artykułach 11.1 do 11.5 pociąga za sobą sankcje dyscyplinarne przedstawione w art. 12.9.
11.7. Zawodnik, który uporczywie odmawia przestrzegania „Przepisów gry“ powinien zostać ukarany przegraniem partii. W takim przypadku sędzia ustala wynik punktowy przeciwnika.
11.8. Jeżeli obydwaj zawodnicy są uznani winnymi na podstawie art. 11.7, to partię uznaje się za obustronnie przegraną.
11.9. Zawodnik ma prawo prosić sędziego o wyjaśnienie poszczególnych artykułów „Przepisów gry”.
11.10. Zawodnik ma prawo odwołania się od każdej decyzji sędziego, nawet po podpisaniu formularza partii (patrz art. 8.7), chyba że regulamin zawodów przewiduje inny tryb postępowania.
11.11. Obaj zawodnicy muszą asystować sędziemu we wszystkich sytuacjach wymagających rekonstrukcji partii, łącznie z reklamacjami remisu.
11.12. Sprawdzanie trzykrotnego pojawienia się tej samej pozycji lub reguły 50 posunięć jest obowiązkiem zawodników przy asyście sędziego.
ARTYKUŁ 12. SĘDZIA ZAWODÓW (patrz wprowadzenie)
12.1. Sędzia powinien dopilnować dokładnego przestrzegania „Przepisów gry“.
12.2. Sędzia powinien:
12.2.1. zapewnić przestrzeganie zasad uczciwej gry (fair play)
12.2.2. dbać o sprawne i jak najlepsze przeprowadzenie zawodów
12.2.3. dopilnować, aby organizator zapewnił dobre warunki gry
12.2.4. dopilnować, aby zawodnikom nie przeszkadzano w trakcie partii,
12.2.5. nadzorować przebieg zawodów,
12.2.6. podjąć specjalne starania w interesie zawodników niepełnosprawnych i zawodników potrzebujących pomocy medycznej
12.2.7. przestrzegać przepisów ograniczających ewentualne możliwości oszukiwania w trakcie partii oraz Wytycznych
12.3. Sędzia powinien nadzorować przebieg partii, szczególnie w niedoczasach, konsekwentnie egzekwować wydane orzeczenia, a w uzasadnionych przypadkach nakładać kary na zawodników.
12.4. Sędzia może wyznaczyć asystenta do nadzorowania przebiegu partii, przykładowo w sytuacjach, gdy w kilku partiach jest niedoczas.
12.5. Sędzia ma prawo przyznać jednemu lub obu zawodnikom dodatkowy czas do namysłu w przypadku wystąpienia zewnętrznych przyczyn zakłócających przebieg partii.
12.6. Sędziemu nie wolno ingerować w przebieg partii, z wyjątkiem przypadków określonych w „Przepisach gry”. Sędziemu nie wolno sygnalizować zawodnikom liczby zakończonych posunięć, z wyjątkiem sytuacji określonych w art. 8.5, gdy opadnie choćby jedna chorągiewka sygnalizacyjna. Sędzia powinien powstrzymać się także od informowania zawodnika, że jego przeciwnik zakończył posunięcie lub dźwignia zegara nie została naciśnięta.
12.7. Jeżeli ktokolwiek zaobserwuje jakąś nieprawidłowość, to ma prawo zgłosić ją jedynie sędziemu. Zawodnicy grający inne partie nie powinni rozmawiać na ten temat lub w inny sposób ingerować w przebieg partii. Widzowie nie mają prawa ingerowania w przebieg partii. Sędzia może usunąć z sali rozgrywek osoby zakłócające przebieg zawodów.
12.8. Bez pozwolenia sędziego, zabronione jest używanie przez kogokolwiek telefonów komórkowych i innych urządzeń służących do komunikacji w strefie rozgrywek oraz w pobliskich pomieszczeniach wskazanych przez sędziego.
12.9. Sędzia ma do dyspozycji następujące kary:
12.9.1. formalne ostrzeżenie,
12.9.2. zwiększenie przeciwnikowi czasu do namysłu,
12.9.3. zmniejszenie czasu do namysłu zawodnikowi, który zachował się nagannie,
12.9.4. zwiększenie wyniku punktowego przeciwnika do maksymalnego rezultatu możliwego do uzyskania w danej partii,
12.9.5. zmniejszenie wyniku punktowego w partii niewłaściwie zachowującemu się zawodnikowi,
12.9.6. orzeczenie przegranej zawodnika, zachowującego się nagannie (sędzia decyduje też o wyniku jego przeciwnika),
12.9.7. nałożenie kary pieniężnej ogłoszonej z wyprzedzeniem,
12.9.8. usunięcie zawodnika z jednej lub kilku rund,
12.9.9. usunięcie zawodnika z turnieju.